Psihopatološke teorije u kriminologiji nastale su iz više razloga: 1. kao rezultat prodora medicinske, posebno psihijatrijske misli u kriminologiju; 2. usled neizvesnosti i neodređenosti granice između duševno zdravog i duševno bolesnog; 3. postojanja nedostatka osećanja krivice kod velikog broja kriminalaca, što su psihijatri odredili kao simptom defektne ličnosti; 4. postojanja duševno bolesnih lica među izvršiocima krivičnih dela.
Tokom 19. veka lekari su pokušali da stvore teoriju po kojoj zločin nastaje usled mentalne abnormalnosti, odnosno patologije psihe. Pinel (Pinel) i Eskirol (Esquirol) su smatrali da postoji jedna vrsta mentalnog poremećaja nazvana monomanija, koja se izražava kroz kriminalno ponašanje. Pričard (Pritchard, J.) govorio je o duševnom poremećaju nazvanom "moralno ludilo", koje ima kriminalne simptome i pacijenta lišava njegovog moralnog čula. Morel (Morel, B. A.) i Modsli (Moudsley, H.) navodili su da je degeneracija uzrok zločina. Despen (Despine, P.) nazivao je "prirodnom psihologijom" abnormalne manifestacije intelektualnih i moralnih sposobnosti kod duševnih bolesnika i zločinaca.
Psihopatološke teorije imaju zajedničkih karakteristika sa raznim biološkim i antropološkim objašnjenjima, a i u okviru psihoanalitičkog pravca postoje koncepcije prema kojima doživljaji iz ranog detinjstva mogu izazvati duševne poremećaje ili prema kojima takvi doživljaji jednim posrednim putem mogu dovesti do kasnijeg kriminalnog ponašanja. Treba spomenuti i shvatanja nastala u okviru tzv. "patološke psihologije", čijem su razvoju naročito doprineli radovi filozofa Riboa (Ribot, Th. 1839-1916), preneta u kriminologiju, prema kojima svi konflikti sa zakonima koji regulišu život u društvu uključuju nenormalnost. Tako se u oblasti kriminalno psihološke prakse pojavljuju tri kategorije: 1.nenormalni pojedinci postavljeni u nenormalne situacije, 2. nenormalni pojedinci postavljeni u normalne situacije, 3. normalni pojedinci stavljeni u nenormalne situacije.
Psihopatološke teorije su uglavnom pružile zastarela i neprihvatljiva objašnjenja o nastanku kriminaliteta. Mnoga istraživanja su pokazala da se delinkventna lica mentalno i emocionalno ne razlikuju od nedelinkvenata i da je među izvršiocima krivičnih dela veći broj onih koji nemaju duševne poremećaje, ne boluju od duševnih obolenja i da čak postojeća duševna bolest kod jednog lica ne mora u konkretnom slučaju da bude uzrok krimnalnog ponašanja. Sem toga, psihopatološke teorije ne posmatraju mentalnu patologiju kao društvenu bolest koja se manifestuje kao bolest pojedinih lica. Ipak, to ne znači da treba sasvim odbaciti činjenicu da mentalna obolenja i poremećaji u mentalnom životu imaju kao kriminogeni faktor znatnu, čak nekad i presudnu ulogu. Prema tome, veza između mentalnih obolenja (funkcionalnih psihoza: šizofrenije, paranoje, manično-depresivne psihoze i nekih organskih psihoza, posebno porođajne) i mentalnih poremećaja (mentalnih defektnosti, neuroza, psihopatija) postoji u onim slučajevima kada su priroda obolenja i okolnosti spoljašnje sredine takvi da dovedu do zločina.
Dr Vesna Nikolić-Ristanović
Dr Slobodanka Konstantinović-Vilić
Comments